Bursztyn – kopalna żywica drzew iglastych sprzed 40 milionów lat. Złociste bryłki znajdowane na plażach. Szlachetny surowiec do wyrobu biżuterii, od wieków używany jako kamień ozdobny, a także leczniczy. Niemy świadek historii naszej planety. Jak powstał i gdzie znajdują się jego najcenniejsze złoża?
Historia ziemi zamknięta w bryłce bursztynu
Już od czasów starożytnych ludzie zastanawiali się, jak powstał bursztyn. Wbrew różnym legendom narosłym wokół jego pochodzenia, współczesna nauka datuje powstanie bursztynu na około 40 milionów lat. To właśnie wtedy, na terenie dzisiejszego Morza Bałtyckiego i Skandynawii rósł potężny „bursztynowy las”. Jak to możliwe, że rosnące w tym lesie drzewa tak obficie produkowały żywicę, że odnajdujemy ja nadal pod postacią bursztynu?
Był to okres nazywany dzisiaj neocenem, temperatury na naszej planecie były wówczas wyższe, niż obecnie, klimat był ciepły i parny. Niewątpliwie dziś nazwalibyśmy go tropikalnym. Roślinność rosła bujnie, prawdopodobnie dlatego, że nie zmieniały się pory roku. Kontynent zwany Fennoskandią, który dzisiaj stanowi dno Bałtyku, w górzystych partiach porastały głównie drzewa iglaste. I, mimo że po dziś dzień naukowcy spierają się, które z nich jest macierzystym drzewem bursztynu, wydaje się, że mogły to być drzewa z rodziny sosnowatych. Podejrzewa się, że obfite żywicowanie wynikało z charakterystyki klimatu oraz silnego zanieczyszczenia powietrza związanego z obecnością pyłów wulkanicznych. Wydostająca się z drzew żywica spływała po pniach drzew. Czasem płynęła swobodnie, innym zaś razem gromadziła pod korą i wewnątrz pni. Do niej nierzadko przyklejały się fragmenty flory takie jak kawałki liści oraz igieł, czy inne elementy ściółki leśnej. Niewątpliwie dla badaczy i kolekcjonerów najciekawsze są jednak te bursztyny, które stały się pułapką dla zwierząt. Małe owady, pająki, a także większe płazy, gady, a nawet ptaki odnaleźć można zastygnięte w kawałkach bursztynu. Nazywamy je inkluzjami.
Sprawdź koniecznie:
- złoża klasyfikacja wielkopolskie http://geomain.pl/plan-ruchu-zakladu-gorniczego/
- badania złożowe wielkopolskie http://geomain.pl/projekt-robot-geologicznych/
- geologia złożowa firmy http://geomain.pl/decyzja-srodowiskowa/
Złoża bursztynu w Polce – nie tylko Bałtyk
Związek naszego kraju z Morzem Bałtyckim, a co za tym idzie z bursztynem, wydaje się być oczywisty. To długa historia, prawdopodobnie mająca swoje początki jeszcze w neolicie, kiedy to mieszkańcy naszych ziem wyrabiali już przedmioty z żywicznych grudek. Najstarsze wzmianki o pracowniach przetwarzających bursztyn pochodzą sprzed około 6 tysięcy lat. Wówczas, w okolicach Gdańska, wytwarzano z bursztynu figurki i amulety. Do dnia dzisiejszego morze wyrzuca na swój brzeg liczne ilości bursztynu. Ale to zaledwie ułamek tego, co kryje się na jego dnie i w podziemnych depozytach. Gdzie jeszcze możemy odnaleźć złoża bursztynu?
Pierwotne złoża bursztynu bałtyckiego już dawno uległy erozji. Pozostało tylko jedno udokumentowane przez badaczy złoże pierwotne w miejscowości Górka Lubartowska (Lubelszczyzna). Zmiany klimatyczne, ulewne deszcze i nurty wodne sprawiły, że bursztyn rozpoczął swego rodzaju wędrówkę. W ten sposób bryłki żywicy zawędrowały w głąb naszego kraju. Dzisiaj duże skupiska tak wędrującego bursztynu znajdziemy na Kurpiowszczyźnie i w Borach Tucholskich. Największe znaczenie wydobywcze mają jednak złoża z rejonu Chłapowa (na Pobrzeżu Kaszubskim), w Północnej Lubelszczyźnie i we wsi Możdżanowo w okolicach Słupska. Ciekawym może wydać się fakt, że na ślady bursztynów trafiano również w okolicach takich miast jak Warszawa, Wrocław, Zabrze, a nawet położony najbardziej na południu naszego kraju Kraków.
Złoża bursztynu na świecie
Dzisiaj bursztyn odnajdujemy przede wszystkim w okolicach Morza Bałtyckiego, na terenach Polski, Niemiec, Litwy, Łotwy, w południowej Szwecji i Danii. W rosyjskim Obwodzie Kaliningradzkim znajdują się największe złoża tego kruszcu. Szacuje się, że stanowią niemal 90% światowych zasobów bursztynu. Wydobywane jest tam na skalę przemysłową już od XIX wieku. Ubiegłe stulecie przyniosło odkrycie także nowych miejsc występowania złóż bursztynu na terenach zachodniej Ukrainy (w pobliżu Wołynia) oraz w rejonie miasta Bitterfeld w Saksonii (tamtejsza kopalnia działała do 1991 roku). Jednak bursztyn to nie tylko bursztyn bałtycki, który często nazywany jest sukcynitem (od łacińskiego succinum – sok drzewny, żywica). Znanych jest kilkadziesiąt gatunków występujących na całym świecie. Mówi się, że najstarsze żywice kopalne pochodzą z alpejskich terenów Austrii, Szwajcarii i Niemiec. Bursztyny z najstarszymi inkluzjami zwierzęcymi znaleziono zaś na terenach Libanu i Kanady. Mają one ogromne znaczenie dla badaczy wielu dziedzin nauki związanych z historią życia na ziemi. W Rumunii natomiast wydobywa się jeden z cenniejszych, poza odmianą bałtycką, gatunek bursztynu – rumenit. Innym cenionym bursztynem jest także meksykański (tzw. bursztyn z Chiapas). Nad brzegami Oceanu Spokojnego, na wyspie Honsiu, wydobywa się zaś bursztyn japoński.
Historia bursztynu to historia naszej planety i życia na niej. Nie tylko historia Bałtyku. Oprócz swej niewątpliwej urody i szerokiego zastosowania w jubilerstwie mała grudka żywicy potrafi przyczynić się do rozwoju nauki i wiedzy o świecie.
